Wie had vier jaar geleden gedacht dat er in hartje Utrecht voortgezet vrijeschoolonderwijs zou zijn en Waldorf Utrecht een begrip is bij de 10-14 jarigen in en om de stad? Dat 47 leerlingen zich met veel plezier ontwikkelen, dat nog eens 56 leerlingen staan te popelen om in september te beginnen en dat ouders, leerlingen, ouderinitiatiefgroep, docenten en schoolleiding in een energiek samenspel bouwen aan de verdere groei van Waldorf Utrecht? Nu werkelijkheid; vier jaar geleden onze droom.
Het begon met een droom
Hoe kan het dat Utrecht, als 4e grote stad van Nederland, geen voortgezet vrijeschoolonderwijs aanbiedt? En dat terwijl de interesse in de vrijeschool, landelijk en lokaal, al jaren groeit. Utrecht heeft inmiddels 3 onderbouwen (basisscholen voor vrijeschoolonderwijs, twee daarvan zijn nu t/m klas 4). De stad Utrecht zelf groeit, inclusief het aantal leerlingen, veel scholen moeten loten en ook is er weinig diversiteit in de middelbare scholen van Utrecht. Daarnaast raakt de Stichtse Vrijeschool in Zeist, de dichtstbijzijnde vrijeschool voor voortgezet onderwijs, aan zijn maximale capaciteit. En last but not least: Utrecht is zo’n leuke stad.
Zo gingen de gesprekjes op het schoolplein en al snel was het idee geboren: wij gaan die school opzetten! We willen ook voor kinderen in en om Utrecht de doorlopende leerlijn kunnen bieden van 4-18 jaar, zoals het vrijeschoolonderwijs oorspronkelijk is opgezet.
Al snel was een eerste bijeenkomst op poten gezet voor belangstellenden, waaruit uiteindelijk een kerngroep van 8 ouders over bleef. Het bleek een compleet team met een breed palet aan kwaliteiten: de een jurist, de andere controller, twee onderwijskundigen, organisatieadviseur, projectmanager, netwerker en bovenal allemaal met dezelfde ambitie. Toen ik ooit afstudeerde op de differentiërende competenties van een succesvol team, kon ik me niet voorstellen ooit nog eens in zo’n groep samen te werken!
Het eerste jaar: verkennen en onderzoeken
Aan ambitie geen gebrek, maar waar te beginnen? Kun je zelf een school stichten? Dat bleek niet zo makkelijk. Er geldt een zogenoemde stichtingsnorm, wat betekent dat je moet aantonen binnen een beperkt aantal jaren een groot aantal leerlingen te zullen hebben. De interesse mag je vervolgens niet met een belangstellingsregistratie meten, maar de leerlingen moeten aantoonbaar uit je eigen onderwijsstroming (vrijeschool) komen. Poeh, zo verzuild is het onderwijssysteem dus nog. Het vrijeschoolonderwijs valt onder de categorie van bijzondere scholen. Al jaren is de landelijke instroom op vrijescholen voor voortgezet onderwijs zo’n 50-50. De helft komt van een reguliere basisschool. We leerden dat er wetswijzigingen in de maak zijn, gingen in gesprek met het ministerie van OCW en besloten daarop niet te wachten. Ook haalden we ervaringen op bij andere vrijeschool-initiatieven in het land, schreven we een eerste businessplan en zetten we onze website op.
Het tweede jaar: focus
Een van de ouders was zo alert om op te merken dat we elke dag langs een aantal lege klaslokalen fietsen. De rector van die school werd benaderd. Dat bleek een gouden zet. Nynke Gerritsma, rector van het St-Gregorius College, bleek niet alleen groeiruimte in de school te hebben: als oud-klassenleerkracht en rector op de bovenbouw (zoals de middelbare school voor vrijeschoolonderwijs genoemd wordt) in Zutphen draagt zij het vrijeschoolonderwijs een warm hart toe. Een aantal verkennende gesprekken groeide uit tot een vruchtbare samenwerking.
Onze visie
We droomden van een vrijeschool in de stad en verbonden met de stad. Een school met een eigentijds karakter en sterk verbonden met de oorspronkelijke uitgangspunten van het vrijeschoolonderwijs zoals bijna 100 jaar geleden door Rudolf Steiner bedacht. En ook een vrijeschool voor iedereen: voor alle jonge bewoners in en om de stad. Een school die naast leerlingen uit de stad ook een regionale functie heeft door bereikbaar te zijn voor leerlingen uit omringende gemeenten of van vrijescholen uit Gouda, Bussum, De Bilt etc. Ja, en dan ook nog het liefste voor alle niveaus. (red. dat is toekomstmuziek, op dit moment is Waldorf Utrecht toegankelijk voor kinderen met een MAVO-, HAVO- of VWO- advies, dus niet voor VMBO kader of basis).
Na een vruchtbare ‘heidag’ op een zaterdag in de stad vonden we onze missie: Kinderen laten opgroeien tot vrijdenkende mensen die met daadkracht en aandacht in het leven staan. Met daarbij de volgende kernwaarden:
- verbonden met jezelf en je omgeving. Werken vanuit eerbied voor alles wat in, naast, onder en boven je is.
- bezield. Docenten geven levende lessen.
- nieuwsgierig. Er is een open houding waarin zo zuiver mogelijk wordt waargenomen en wordt ingespeeld op wat van binnen geraakt wordt.
- moedig. Hierin gaat het over Initiatiefnemen, aangaan wat je tegenkomt en uitgedaagd worden om je grenzen te onderzoeken.
De kenmerken van de school zelf:
- Een brede ontwikkeling. Veel verschillende vakken, veel diversiteit in inhoud, leermiddelen en leermethoden. Alle niveaus zitten de eerste paar jaar bij elkaar in een klas, leren met en van elkaar.
- Er wordt gewerkt vanuit het antroposofisch mensbeeld. Een mens is meer dan zijn fysieke lichaam. De docenten spreken de hele mens aan in het kind (hoofd, hart en handen).
- Kunstzinnigheid in alles. Kunstzinnigheid zit niet (alleen) in de voor de hand liggende vakken als tekenen en houtbewerken. Kunstzinnigheid zit in de manier waarop elke les en elk vak wordt opgebouwd, de mate waarin een docent in staat is met de inhoud ‘te spelen’, met leerlingen te creëren op basis van hun leeftijdsfase, het seizoen, de stemming, de aanwezige talenten en de vragen.
- Creëren van een tweede thuis. Een school waar iedereen welkom is, waar je echt jezelf kunt zijn en jezelf kunt laten zien.
3e jaar: klaar voor de start
Waldorf Utrecht werd de naam: oorspronkelijk, stads en internationaal herkenbaar. We organiseerden inhoudelijke lezingen. Wat mooi om te zien dat inspirerende sprekers uit het veld kosteloos kwamen vertellen ter ondersteuning aan de bouw van de school. Achterin de zaal zat elke keer een jonge dame met een rode knot op haar hoofd die ons dan naderhand aansprak: als jullie straks docenten zoeken… weet dat dit mijn droombaan is. En op een van de voorlichtingsavonden op basisscholen werd een andere docent geraakt door ons initiatief. Hij had ook aan de wieg gestaan van de Vrije School Utrecht (basisschool), jaren geleden.
Zo hadden we in januari 2018 al 2 klassenleerkrachten: Roos Machiel en Frans Joling. Zij bouwden volop mee. In de eerste jaren geven klassenleerkrachten het grootste deel van de periodes en vakken aan hun eigen klas. Later groeide het docententeam met vakdocenten voor onder andere handvaardigheid, Frans, Duits, wiskunde, gym en muziek. Onder hen enkele docenten van het St Gregorius die zich graag wilden scholen in en verbinden met het vrijeschoolonderwijs. Nu nog leerlingen …
Leerlingen
In januari 2018 zetten we samen met de mensen van het Gregorius College onze schouders onder het organiseren van een open dag en open lessen. We hadden nog geen eigen leerlingen en materiaal om te tonen, en dus haalden wij als oud-vrijeschoolleerlingen onze spullen van zolder. Het werd een drukte van jewelste. Vlak voor de deadline van de aanmelding vonden we het toch spannend. Niet of onze school goed is en of dit is waar leerlingen behoefte aan hebben, maar wel: weet iedereen dat het bestaat? Met veel hulp staken we een paar duizend enveloppen en verstuurden brieven naar Utrechtse gezinnen. Aan iedereen die daar destijds bij was: nogmaals veel dank! Het was geweldig om te horen dat uiteindelijk 49 leerlingen voor Waldorf Utrecht kozen! Wat een pioniersgeest. Op een kennismakingsmiddag werd meteen flink geklust en was te zien dat ook ouders hun bouwkracht en kwaliteiten willen inzetten voor Waldorf Utrecht.
29 augustus 2018: Waldorf Utrecht opent haar deuren
Rector van het St Gregorius en de bestuurder van de Willibrord Stichting, waar het St Gregorius onderdeel van is, verrichtten de openingshandeling. Ingmar Heytze, stadsdichter van Utrecht en ouder op Vrije School Utrecht, schreef een gedicht voor onze school en droeg het zelf voor.
4e jaar: samen verder bouwen
Samen bouwen we verder op diverse fronten: ouders en leerlingen werken samen aan het vergroenen van het schoolplein, leerkrachten hebben een studiedag op de Stichtse Vrijeschool in Zeist en de wiskundedocent organiseert een rekenmiddag met collega’s.
Ook de ontmoeting met andere brugklassen van de reguliere stroom van het St-Gregorius College is het benoemen waard: in september vierden ze samen een vliegerfeest, verschillende activiteiten in de stad worden gezamenlijk ondernomen en in februari deden de vrijeschool klassen mee aan de Grote Gregoriusshow in de Stadsschouwburg.
En wat een feest om steeds weer te horen hoeveel kinderen elke dag met plezier naar school gaan! Een vrijeschool middenin de stad. Opnieuw organiseren we inspiratieavonden, die nu ook bezocht worden door de nieuwe ouders van Waldorf Utrecht en opnieuw wordt daar het zaadje geplant voor een klassenleerkracht. Marcel Seelen, een van de sprekers, wordt volgend jaar klassenleerkracht van een nieuwe 7e klas, samen met Suzanne Taylor.
En verder?
Als ouderinitiatiefgroep hebben wij de dagelijkse gang van zaken overgedragen, maar we gaan niet weg. We zijn nauw betrokken bij de werving van leerkrachten en helpen mee met de lezingen, informatieavonden en open dagen. Naast het starten in 2018, hadden we nog een ambitie: in 2025 is het voortgezet vrijeschoolonderwijs niet meer weg te denken uit Utrecht. Dit betekent dat wij ons verdiepen in het leerplan voor de hogere leerjaren. In de traditionele vorm van lesgeven is er een instroom van 4 klassen nodig om ook in de hogere jaren klassen van voldoende omvang te hebben. Vrijeschool Parkstad in Heerlen die al jaren 2 klassen instroom heeft, zocht naar nieuwe vormen: de kern van het vrijeschoolleerplan handhaven, maar daarnaast op stimulerende wijze leerlingen leren meer zelfstandig te werken onder begeleiding van een coach, met inspiratiesessies en leerpaden op maat. Hun visie en uitvoering inspireert ons en helpt ons met de verdere ontwikkeling van het leerplan van Waldorf Utrecht.
Daarnaast hebben we in samenwerking met de leerkrachten en de rector, Nynke Gerritsma, een kwaliteitskader ontwikkeld om jaarlijks met elkaar te evalueren of we de school zijn en worden die wij ooit voor ogen hadden. Met elkaar in gesprek gaan over welke nieuwe perspectieven je als mens verrijkt hebben, wat moed heeft gevraagd of hoe je je innerlijke bron verzorgt. Met steeds weer het doel voor ogen om kinderen voor te leven en te inspireren vrijdenkend en met daadkracht en aandacht in het leven te staan. Ik ben trots en dankbaar dat we dit met elkaar bereikt hebben! Het geheel is zoveel meer dan de som der delen. Dat hebben wij ervaren met ons hoofd, ons hart en onze handen. Ook namens de ouderinitiatiegroep Bas van Laar, Judith Deijnen, Linda Scheeres, Rianne Tigelaar, Sebastiaan ten Hove, Wouter van Daalen.
Meld je aan voor onze nieuwsbrief of kijk voor meer informatie op gregorius.nl/waldorf. Ook zijn we te volgen op twitter (@Waldorf_Utrecht) en Facebook (Waldorf Utrecht).
Tekst Vera van Vlinsteren (initiatiefouder)
Foto Leerlingen uit klas 7 back stage tijdens de Gregoriusshow in de Stadsschouwburg, februari 2019
Bron De Seizoener Utrecht
